TPZ.al është një media online e pavarur. Përpjekja jonë është të sjellim lajme, analiza dhe komente, në shërbim të interesit publik.
Bosnja dhe Hercegovina po zvarritet me reformat e nevojshme për të trajtuar pastrimin e parave dhe financimin e terrorizmit, duke vënë në rrezik flukset financiare që hyjnë dhe dalin nga vendi. Shqetësime ka edhe për pjesën tjetër të rajonit të Ballkanit.
Bankierët druhen se Bosnja dhe Hercegovina rrezikon të kthehet në “listën gri” të vendeve që dështojnë të bëjnë ndryshime ligjore për të trajtuar pastrimin e parave dhe financimin e terrorizmit, gjë e cila do të dëmtonte transaksionet me vendet të Bashkimit Europian.
Një delegacion nga MONEYVAL, një organ kundër pastrimit të parave i Këshillit të Europës, pritet të vizitojë Bosnjën nga 25 shtatori deri më 1 tetor për të vlerësuar përparimin e vendit në kryerjen e ndryshimeve legjislative, tetë vjet pasi u hoq nga ‘lista gri'.
Mbetet ende i pazgjidhur një ligj i ri për parandalimin e pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit dhe një sërë rekomandimesh të bëra nga Task Forca e Veprimit Financiar, FATF, një mbikëqyrës global.
Një zyrtar qeveritar, i cili foli në kushte anonimiteti, tha se MONEYVAL ka të ngjarë t'i japë Bosnjës një periudhë kohe për të zbatuar rekomandimet e saj. “Me gjasë, nuk do të bëhet asgjë dhe ne do të kthehemi në listën gri të MONEYVAL në 2025”, tha burimi. “Por këtë herë nuk do të jetë për dy vjet e gjysmë, por për më gjatë.”
Samir Lacevic, një këshilltar i Shoqatës së Bankave të Bosnjës dhe Hercegovinës, tha se ndikimi do të ndihej nga bizneset dhe publiku, veçanërisht në përdorimin e kartave të kreditit të huaja në Bosnje dhe kartat boshnjake gjetkë.
“Kjo do të thotë një shkatërrim të flukseve ekonomike”, tha ai. “Imagjinoni që pagesat me ato karta të hiqen, pasi kjo është e ndaluar në vendet e tyre. Kjo është një situatë realiste. Përveç kësaj, ne nuk do të jemi në gjendje të paguajmë asgjë në BE me kartat tona.”
“Krijohet një situatë në të cilën bashkëpunimi i biznesit anulohet sepse bizneset në vendet tona partnere nuk duan të rrezikojnë asgjë që ka lidhje me pastrimin e parave, duke pasur parasysh penalitetet drakoniane”.
Por në telashe nuk është vetëm Bosnja. Shqipëria tashmë është prej tre vitesh në listën gri MONEYVAL. Serbia dhe Maqedonia e Veriut gjithashtu presin shqyrtime ekspertësh në të ardhmen e afërt.
Ligji i ri në pritje
Bosnja u hoq nga lista gri e MONEYVAL në vitin 2015 dhe nga “lista e zezë” e vetë FATF në fillim të vitit 2018. BE-ja hoqi përcaktimin e saj si një vend “me rrezik të lartë” në maj 2020.
Progresi pasoi rishikimin e disa dhjetëra ligjeve dhe akteve nënligjore në të gjitha nivelet e qeverisjes, tha Nezir Pivic, i cili kryesoi delegacionin e Bosnjës në MONEYVAL nën qeverinë e mëparshme.
“Qeveria e re”, tha ai për BIRN, “nuk e vendos fare këtë çështje në fokus, gjë që do të çojë në rikthimin e Bosnjë dhe Hercegovinës në listën gri”.
“Për fat të keq, neglizhenca do të çojë në një situatë ku vendi ynë do të ketë probleme të rëndësishme sa i përket aktivitetit të biznesit, ekonomisë dhe zhvillimit të vendit.”
Pivic tha se ishte jetike që Bosnja të miratonte një ligj të ri për parandalimin e pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit, të cilin qeveria e mëparshme filloi ta hartonte.
Ministria e Sigurisë tha se drafti është në fazat përfundimtare dhe do ta sjellë strukturën e Bosnjës për luftën kundër pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit në përputhje me standardet e FATF dhe rekomandimet e MONEYVAL “nga raundi i fundit i vlerësimeve”.
Ai nuk specifikoi se për cilat rekomandime individuale ishte vepruar që nga vlerësimi i fundit.
Ajo nuk specifikoi se për cilat rekomandime individuale ishin ndërmarrë veprime që nga vlerësimi i fundit.
FATF ka bërë thirrje për një monitorim më të mirë se si noterët, avokatët, kontabilistët dhe organizatat e mikrokredive pajtohen me rregulloret për pastrimin e parave dhe financimin e terrorizmit. Bosnjës gjithashtu i mungon ende një regjistër i pronarëve përfitues – një masë e krijuar për të ndihmuar në zbërthimin e pronësisë së kompanive offshore – ose një ligj për monedhat virtuale, mes një sërë mangësish të identifikuara në vlerësimet e mëparshme.
Ivana Veselcic, kryetarja aktuale e delegacionit të Bosnjës në MONEYVAL, tha se ishte shumë herët për të folur për rezultatet e vlerësimit të MONEYVAL.
“Vlerësimi është një proces dinamik që synon përmirësimin e kapaciteteve të autoriteteve kombëtare për një luftë më efikase kundër pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit”, tha Veselcic në një përgjigje me shkrim për BIRN. “Ne jemi të mendimit se raporti për Bosnjën dhe Hercegovinën do të miratohet në prill 2024 në seancën plenare të MONEYVAL-it.”
Delegacioni i BE-së në Bosnje, megjithatë, paralajmëroi se pa ndërmarrë veprimet e kërkuara deri në fund të vitit, “ekziston një mundësi reale që Bosnja dhe Hercegovina, si një vend me mangësi strategjike në këtë fushë, të rikthehet në ‘listat gri' të FATF dhe MONEYVAL”.
Kjo, tha ai, “do të kishte pasoja politike, ekonomike dhe financiare për vendin dhe efekte negative në qasjen në tregjet dhe transaksionet financiare ndërkombëtare, por edhe në aktivitetet tregtare private dhe çështjet fiskale publike. Do të kufizonte ndjeshëm qasjen në investimet e huaja dhe kreditë nga organizatat ndërkombëtare dhe fluksin ndërkombëtar të kapitalit.”
Përgjegjësia e entitetit
Një pjesë e përgjegjësisë i takon entiteteve individuale që përbëjnë Bosnjën – Republika Srpska e populluar kryesisht nga serbët dhe Federata kryesisht boshnjako-kroate.
Duke iu përgjigjur BIRN-it, qeveria e Republikës Srpska tha se kishte filluar inspektimin e noterëve, kishte caktuar një grup pune për të monitoruar zbatimin e detyrimeve të entitetit në terren dhe kishte miratuar një ligj për monedhat virtuale dhe se policia kishte zgjidhur një numër rekord rastesh pastrimi parash.
“Ne mendojmë se sektori financiar në Republikën Srpska përmbush, në pjesën më të madhe, standardet e përcaktuara në fushën e parandalimit të pastrimit të parave dhe financimit të aktiviteteve terroriste, kështu që nuk duhet të ndikojë në rikthimin e mundshëm të Bosnjës dhe Hercegovinës në listat gri të FATF dhe MONEYVAL”, tha qeveria e entitetit.
Qeveria e Federatës nuk u përgjigj.
Maqedonia e Veriut: Shqetësim për sektorin e OJQ-ve
Maqedonia e Veriut ishte në listën gri të BE-së të juridiksioneve jo bashkëpunuese për qëllime tatimore nga tetori 2021 deri në shkurt të këtij viti.
Në raportin e tij të fundit, nga maji, MONEYVAL i kërkoi qeverisë në Shkup të shtojë hetimin dhe ndjekjen penale të pastrimit të parave, duke thënë se “institucionet dhe prokurorët nuk ndjekin sistematikisht hetime financiare paralele dhe synojnë raste më komplekse të pastrimit të parave”.
Fakti që vetëm një rast financimi terrorizmi është ndjekur penalisht nuk pasqyron profilin e rrezikut të Maqedonisë së Veriut dhe fqinjësisë së saj të afërt, tha MONEYVAL për BIRN dhe përmendi kërcënimin e paraqitur nga qytetarët që u larguan për të luftuar në Siri dhe më vonë u rikthyen në vend.
Mes 40 rekomandimeve, MONEYVAL tha se Maqedonia e Veriut duhet të rrisë mbikëqyrjen ose monitorimin e sektorit joqeveritar për shkak të rrezikut të shtuar të abuzimit për financimin e terrorizmit; t'i kushtojë më shumë vëmendje të dhënave të paraqitura gjatë regjistrimit të kompanive; dhe të përmirësojë punën e njësisë së inteligjencës financiare në monitorimin e të gjithë sektorëve, veçanërisht të biznesit si kazinotë dhe shkëmbimet valutore.
Mali i Zi, i cili nuk është në listën gri, është në pritje të rezultateve të vlerësimit të fundit të MONEYVAL, të nisur në mars, mes presionit për të përmirësuar bashkëpunimin midis institucioneve në gjurmimin, zbulimin dhe ndjekjen penale të flukseve të paligjshme të parave.
Sipas të dhënave zyrtare, më shumë raste pastrimi parash po dalin para gjykatave, por BE-ja thotë se norma është ende shumë e ulët. Dy vendime gjyqësore u dhanë për çështjet që përfshinin tre persona në vitin 2021, të gjitha të bazuara në marrëveshje pranimi fajësie.
Në gjashtë muajt e parë të vitit 2022, nëntë raste pastrimi parash ishin në pritje para gjykatave, nga të cilat katër ishin vetëm çështje pastrimi parash.
Serbia: Nevojitet vlerësim i jashtëm
Serbia ishte në listën gri të FATF nga shkurti 2018 deri në qershor 2019. Vendi duhet të paraqesë raportin e tij të fundit këtë vit duke detajuar përparimin që ka bërë në përputhje me rekomandimet e FATF dhe MONEYVAL.
Vlerësimi i fundit i MONEYVAL nga nëntori 2021 thotë se vendi është “në përputhje” me pesë nga 40 rekomandimet e FATF, “kryesisht në përputhje” me 34 rekomandime dhe “pjesërisht në përputhje” me një.
Sipas raportit, vendi amendoi ligjet për të rregulluar më tej punën e noterëve dhe avokatëve dhe licencimin e kontabilistëve dhe agjentëve të pasurive të paluajtshme. Por ai vuri në dukje se MONEYVAL nuk vlerësoi nëse rregullat e reja ishin zbatuar në praktikë.
“Për momentin, nuk ka një analizë gjithëpërfshirëse, kështu që është e vështirë të vlerësohet se në çfarë mase 40 rekomandimet po zbatohen në praktikë”, tha Sasa Djordjevic, koordinator për Serbinë dhe Malin e Zi i Nismës Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional.
“Ne kemi nevojë për një vlerësim të jashtëm, i cili do të mbështetet nga sektori publik, privat dhe civil. Ajo që është e mundur është të identifikohen sektorët në rrezik për pastrim parash. Ekziston një konsensus se është sektori i pasurive të paluajtshme, veçanërisht ndërtimet ilegale, i cili ka qenë një problem në Serbi për dekada të tëra.”
Serbia është vonë me një kuadër strategjik në fushën e luftimit të krimit financiar, që duhej të ishte përfunduar në vitin 2021. Ministria e drejtësisë i ka raportuar BE-së se një grup pune po përgatit kuadrin, por nuk iu përgjigj pyetjeve të dërguara nga BIRN se kur do të jetë gati dhe përse kjo vonesë.
Sipas Djordjevic, zyrtarisht, vlera totale e aseteve që i nënshtrohen hetimit për dyshimin për pastrim parash në Serbi i ka kaluar 57 milionë eurot, bazuar në shumën që Administrata e Serbisë për Parandalimin e Pastrimit të Parave ka llogaritur për periudhën 2018 dhe 2020 në rastet që përfshijnë 467 njerëz. Por Nisma Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional vlerëson se shifra reale është diku nga një deri në 2.5 miliardë euro.
“Kjo është vetëm një pjesë e flukseve të paligjshme financiare në Serbi që vlerësohet të arrijnë në gati pesë për qind të produktit kombëtar bruto, siç vlerësohet në një raport nga Nisma Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional”, tha ai.
Shqipëria u fut në listën gri të FATF në shkurt 2020. Në shkurt të këtij viti, vendi u vlerësua për progresin e tij në adresimin e mangësive, por mbeti në listën gri për shkak të shqetësimeve mbi një projektligj të qeverisë për amnisti fiskale.
Sipas draftit, individët me deri në dy milionë euro para të thata ose pasuri të paluajtshme të padeklaruara do të lejohen t'i raportojnë ato pa penalitete, me kushtin që të paguajnë tatimet. Kritikët thanë se kjo do të lejonte efektivisht trafikantët e drogës të pastronin paratë e tyre, pa iu bërë ndonjë pyetje. Fondi Monetar Ndërkombëtar, BE-ja dhe komuniteti i biznesit në Shqipëri e kritikuan propozimin.
“Kjo do të dobësonte kontrollet e Shqipërisë kundër pastrimit të parave, ndërkohë që do të bënte pak për të rritur aftësinë e administratës tatimore për të përmirësuar pajtueshmërinë e ardhshme tatimore”, tha Komisioni Evropian, krahu ekzekutiv i BE-së, në vitin 2022.
Në qershor, FATF njoftoi se do të vizitonte sërish Shqipërinë për të vlerësuar progresin e reformës së saj në trajtimin e pastrimit të parave dhe zhvillimet rreth ligjit të ri të propozuar.
Ky artikull u prodhua me mbështetjen e Programit Global “Luftimi i Flukseve të Paligjshme Financiare”, i implementuar nga GIZ dhe i mbështetur financiarisht nga Ministria Federale Gjermane e Bashkëpunimit dhe Zhvillimit Ekonomik si dhe Ministria e Punëve të Jashtme të Norvegjisë. Përgjegjësia për përmbajtjen është vetëm e BIRN dhe nuk reflekton domosdoshmërisht pikëpamjet e GIZ, Ministrisë Federale Gjermane për Bashkëpunimin dhe Zhvillimin Ekonomik si dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme të Norvegjisë./BIRN
